2. कार्य आणि ऊर्जा
सामान्यत: कोणत्याही शारीरिक किंवा बौद्धिक कृतीला कार्य म्हणून संबोधण्याची प्रथा आहे. आपण चालतो किंवा धावतो तेंव्हा आपल्या शरीरातील ऊर्जा कार्य करण्यासाठी उपयोगात आणली जाते. अभ्यास करणाऱ्या मुलीनेही कार्य केले अाहे […]
18. अवकाश निरीक्षण : दुर्बिणी
फार प्राचीन काळापासून मानवाने सूर्य आणि रात्रीच्या आकाशातील चंद्र, तारकांकडे कुतूहलाने पाहायला सुरुवात केली. साध्या डोळ्यांनी केलेली निरीक्षणे आणि अफाट कल्पनाशक्ती यांच्या साहाय्याने त्याने डोळ्यांनी दिसणारे आकाश समजून घेण्याचा प्रयत्न […]
17. जैवतंत्रज्ञानाची ओळख
ऊती (Tissue) अमीबासारख्या एकपेशीय सजीवांमध्ये आवश्यक ती सर्व कार्ये त्याच पेशीतील अंगके पार पाडतात पण बहुसंख्य सजीव हे बहुपेशीय आहेत. मग त्यांच्या शरीरातील विविध कार्ये कशी पार पडतात? शरीरातील विविध […]
16. अानुवंशिकता व परिवर्तन
अनुवंश (Inheritance) सजीवातील गुणधर्म एका पिढीतून दुसऱ्या पिढीत कसे उतरतात, याचा सामान्यपणे आणि मुख्यत्वे जनुकांचा (Genes) अभ्यास करणारी जीवशास्त्राची एक शाखा आहे या शाखेला अानुवंशिकीशास्त्र (Genetics) असे म्हणतात. पुनरुत्पादनाच्या प्रक्रियेतून […]
15. सजीवांमधील जीवनप्रक्रिया
परिवहन (Transportation) परिवहन क्रियेमार्फत एका भागामध्येसंश्लेषित झालेला किंवा शोषून घेतलेला पदार्थ दुसऱ्या भागापर्यंत पोहचवला जातो. वनस्पतींमधील परिवहन (Transportation in Plants) बहुसंख्य प्राणी हालचाल करतात परंतुवनस्पती स्थिर असतात. त्यांच्या शरीरात अनेक […]
14. पदार्थ आपल्या वापरातील
दैनंदिन जीवनातील महत्त्वाचे क्षार (Salts) ज्या आयनिक संयुगांत H+ आणि OH– आयन नसतात तसेच एकाच प्रकारचे धन आयन व ऋण आयन असतात त्यांना सामान्य क्षार म्हणतात. उदा. Na2 SO4 , […]
13. कार्बन : एक महत्त्वाचे मूलद्रव्य
कार्बन (Carbon) वनस्पती व प्राणी यांच्यापासून प्रत्यक्ष अथवा अप्रत्यक्षपणे मिळणाऱ्या संयुगांना सेंद्रिय संयुगे म्हणतात, तसेच खनिजांपासून मिळणारी संयुगे ही असेंद्रिय संयुगे म्हणून ओळखली जातात. आपले आनुवांशिक गुणधर्म एका पिढीकडून दुसऱ्या […]
12. ध्वनीचा अभ्यास
ध्वनी ही एक प्रकारची ऊर्जा असून ती आपल्या कानात ऐकण्याची संवेदना निर्माण करते. ही ऊर्जा तरंगाच्या स्वरूपात असते. ध्वनीप्रसारणासाठी माध्यमाची आवश्यकता असते. ध्वनी तरंगामुळेमाध्यमात संपिडन (अधिक घनतेचे क्षेत्र) व विरलन […]
11. प्रकाशाचे परावर्तन
प्रकाश आपल्या सभोवतालच्या घटनांसंबंधी माहितीपुरवणारा संदेशवाहक आहे. केवळ प्रकाशाच्या अस्तित्वामुळे आपण सूर्योदय, सूर्यास्त,इंद्रधनुष्य यांसारख्या निसर्गातील विविध किमयांचा आनंद घेऊ शकतो. आपल्या सभोवतालच्या सुंदर विश्वातील हिरवीगार वनसृष्टी, रंगबिरंगी फुले, दिवसा निळेशार […]
10. माहिती संप्रेषण तंत्रज्ञान : प्रगतीची नवी दिशा
माहिती संप्रेषण तंत्रज्ञान (Information Communication Technology : ICT ) या संज्ञेमध्ये संप्रेषणाची साधनेआणि त्यांचा वापर याचबरोबर त्यांचा वापर करून दिल्या जाणाऱ्या सेवांचाही समावेश होतो. विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील प्रगतीमुळे निर्माण होणाऱ्या […]